Bier in Nederland Amsterdam
9 Februari 2017, een donderdag en ook de dag dat wij weer een bijeenkomst hebben van onze brouwvereniging. Marco Daane, schrijver van het boek Bier in Nederland, komt een lezing geven. Met net geen dertig aanwezige personen is het gezellig druk op onze onze locatie bij Pension Homeland en zijn ook de laatste stoelen bezet. Nadat we eerst als vereniging formeel de kascontrolecommissie hebben aangesteld krijgt Marco het woord. Bier in Nederland gaat Marco deze avond, naar eigen zeggen, zoveel mogelijk beperken tot bier in Amsterdam. En dan komt er een domper…. Amsterdam is in de Middeleeuwen nogal onbeduidend geweest als het om bier gaat. Dus wordt hier en daar de omgeving wat opgerekt en komt behalve de Nederlandse steden ook af en toe een plaats als Antwerpen of Hamburg even langs.
Daar kom ik zo op
Zoals je van leden van de bierkaai mag verwachten wordt er niet onder stoelen of banken geschoven dat er een vraag dwars zit. Marco wordt dus ook regelmatig onderbroken met een vraag. Hoe zit dit, hoe deden ze dat. Zijn antwoord was bijna standaard: daar kom ik zo op. En inderdaad, de vragen werden zonder uitzondering even later in de lezing kleurrijk ingevuld.
Ingrediënten
Water om te brouwen was voor de Amsterdammers wel een probleem. Dit had nog niet eens zoveel te maken met de vervuiling van de grachten. Het grootste probleem in Amsterdam was dat het water in de grachten brak was. In de loop van de tijd werd het waterprobleem wel steeds groter en moest het water van steeds verder gehaald worden. Amsterdam gebruikte hier de zogenaamde waterschuiten voor: boten die gevuld werden met water ‘van verderop en goede kwaliteit’.
Het belangrijkste graan voor het brouwen van bier is eigenlijk altijd haver geweest. Oude recepten bevatten dan ook bijna allemaal grote hoeveelheden haver. Het gebruik van haver heeft waarschijnlijk te maken gehad met de beschikbaarheid, en de beschikbaarheid van alternatieven. Zo is er in de omgeving van Rotterdam op een gegeven moment veel boekweit beschikbaar dat wordt verwerkt in een bier ‘Soet’. Dit zoet, of bruinzoet, wordt snel oranje of roodbruin van kleur door gebruik van de boekweit. Doordat men in de achttiende eeuw in Amsterdam ging experimenteren met het gebruik van gerst steeg de kwaliteit van de bieren enorm. Ook rogge wordt op een gegeven moment in recepturen genoemd.
Duivelseiland
Het noemen van rogge is voor Marco een leuk moment om even een pauze in te lassen in zijn presentatie. Het is nu de beurt voor Jan en Jelle om hun nieuwste bier te presenteren: Duivelseiland. Een bier met, heel toepasselijk, rogge. Jan en Jelle vertellen over de naam (een heel klein gebiedje in Amsterdam) en over het bier. Daarna laten we het ons goed smaken. Geweldig bier mannen, en laat het niet jullie laatste zijn!
Soorten bieren
In de loop van de tijd zijn er verschillende bieren gebrouwen. Te denken valt aan het gruytbier, maar ook aan typisch Amsterdamse bieren als bruin-bitter en zoet-bruin-bitter. Het gebruik van gerst leverde echter een enorme impuls op. Amsterdam werd dan ook al snel de grootste brouwstad van Nederland. In 1748 wordt voor het eerst een 100% gerstebier genoemd. In de 19e eeuw wordt dit Princessebier speciaal voor de export naar de Nederlandse koloniën gebrouwen. Het verhaal van ‘de IPA’ is dus eigenlijk meer het verhaal van het Princessebier! Dit bier kan omschreven worden als bleek bier van 100% gerstemout, hoppig met een alcoholgehalte van 3,5 – 5,9 %. Belangrijk kenmerk is dat het schuimde en het bier parelde. Omdat Amsterdam belangrijk begon te worden als brouwstad ontstonden er ook grotere brouwerijen. Voor Amsterdam moet men denken aan brouwerijen als de Drie Roskammen en later de Hooiberg. Eind 18e eeuw is bier volledig verspreid over de rest van Nederland. Amsterdamse bieren stonden model. Andere bieren die voor de export gebrouwen werden was het Oost-Indisch bier, een bier met jeneverbes en brandewijn en van Vollenhovens Stout (die weer te krijgen is).
Industriële revolutie
Op een gegeven moment wordt de kwaliteit van het bier in Nederland, dus ook Amsterdam, ronduit slecht. In het buitenland is echter de opkomst te zien van bieren uit Beieren. In Amsterdam begint men dan ook met het brouwen van dit bier naar ‘Beiersch’ voorbeeld. Dit is ook ongeveer de tijd dat ene meneer Heineken in Amsterdam begint om bier onder zijn naam te brouwen. De rest van het verhaal is bekend. Hiermee besluit Marco dan ook zijn lezing. We bedanken Marco met een daverend applaus van de aanwezige bierkaaiers. Marco krijgt vervolgens nog een pakket met bieren die commercieel verkrijgbaar zijn en waarvan de brouwer lid is van de bierkaai.
Afterparty
Nadat Marco hartelijk bedankt is voor zijn geweldige lezing is het tijd voor de afterparty. Bieren ruilen, bieren van elkaar proeven en beoordelen en natuurlijk voor deze gelegenheid ook het biertje Duivelseiland van Mokums Mout van de tap proeven. Het is gezellig druk en ondanks dat de dag erop voor de meesten een werkdag is blijven de meesten lekker hangen. Deze keer heeft Hans voor franse kaasjes en smeerseltjes gezorgd. Dat de bordjes na afloop leeg waren zegt genoeg denk ik. Dit was echt een heel gezellige en geslaagde avond!
Bedankt Marco, bedankt Mokums Mout, bedankt de Monnick en bedankt gezellige leden en nog niet leden!